وجود ویژگی های متنوّع در دوره های تاریخ تکوین معماریمسجد جامع کبیر یزد از یکسو و تضادّ در نوشته ها واقوال از دیگر سو،تاریخچه ای پیچیده و مبهم از این بنای مهمرا در پیشرو قرار داده است.این امر موجب آنن شد تا با هدف رفع ابهامات تاریخی مسجد و معرفی ان در دوره های تاریخی پژوهش حاضر شود.

بنای مسجد جامع کبیر یزد طی قرون متمادی بر بقایاو یا در کناربناهای متنوعی بنا گردیده که در متون تاریخی تحت عناوین مسجد جمعه شهرستان ،مسجد جامعع عقیق،مسجد جمعه قدیم در درده،مسجد جامع نو وبناهای الحاقی آن با اسامی گوناگون از آنها یاد شده است .

در بررسی حاضر از بناهایی که در قرون اولیه اسلامی تا نیمه قرن ششم ه.ق.در این مکان احداث شده تحت عنوان »بناهای اولیه مسجد جامع کبیر یزد« یادد شده است که آثار بسیار اندکی از آن باقی است.نکته جایز اهمیت در رفع ابهامات تاریخچه مسجد آن است که هر ساخت و ساز و اقدام تازه ای در بنا،با تعمیرات و نوسازی آثار قبلیو به عبارتی با ابقاء و احیای آثار گذ شته توام است و این امر نه تنهادر بنا به طور خاص اتفاق می افتد،بلکه همواره با تغییر و تحولات محیطی مسجد نیز همراه است تاسازمان ،فضایی شهرراکه خود نیز به آن وابسته است ،تبلور و انتظامبخشد.

این مهم در بررسی تاریخی مسجد رهنمودی است تا نهوه برخورد پیشینیان با آثار گذ شته راروشن سازد،نگرش آن ها در قالب بنای منفرد نبوده،بلکه به عنوان یک فضای شهری، با هدف پرهیزاز تخریب و انهدام محیط عمل می کرده اند تا این اقدام به بی هویتی بنا و تزلزل در نظم اندامواره بافت های قدیمی شهرها منجر نگردد.

فهرست مطالب

پیشگفتار

روش پژوهش

منابع مورد استفاده

معرفی بناهای اولیه مسجد جامع کبیر یزد

ابهام‌های تاریخی

بررسی و مقایسه مدارک و شواهد تاریخی

تعدد بناهای اولیه

آثار مورخیّن متّقدم

آثار دیگر مورخین

آراء صاحبنظران

رسالة ماکسیم سیرو از مسجد جمعه یزد

وقف نامه جامع الخیرات

بررسی شجره نامه آل کاکویه یزد

آثار مورخین

بررسی های تاریخی معاصر در شجرة کاکوئیان

بانیان و تاریخ بنیان دو مسجد قدیمی

مسجد اولیه: مسجد جمعة شهرستان؛ یا مسجد جامع عتیق

مسجد ثانویه: مسجد جمعه در ده، مسجد جامع قدیم، مسجد گرشاسبی

جمع بندی

مکان یابی تاریخی بنا

سیر تحولات تاریخی بناهای اولیه

بررسی نهایی و نتیجه گیری

خلاصه ای از مطالب

منابع